BIM staat voor de samenwerkingsmethode tussen bouwpartners: architecten, advies- en ingenieursbureaus, aannemers, bouwheren…. Ze hebben één doel voor ogen: samen het project realiseren. BIM maakt dat eigen belang en gezamenlijk belang in elkaar vloeien en samen groeien.
Met behulp van digitale technologie wordt de bouwinformatie (driedimensionaal) gestructureerd beschreven, beheerd en uitgewisseld tijdens de volledige levenscyclus van een project (van programmafase tot en met exploitatiefase).
Het voorgaande proces gebeurt aan de hand van een digitaal model (BIM-model) of virtuele versie. Daarin worden alle fysieke en functionele kenmerken van een bouwwerk weergegeven (bouwinformatie). Dit kan dan tussen de bouwpartners gedeeld en gebruikt worden om te “modelleren” (hetgeen betekent dat elkeen een BIM-model opbouwt of er bouwinformatie in toevoegt dat betrekking heeft op zijn deel van de te leveren prestaties) of om informatie uit te halen.
BIM = SAMENWERKEN EN INFORMATIE DELEN VIA DIGITALE TECHNOLOGIE
TO DO: BINNEN UW BEDRIJF MOET EEN WIL EN EEN DRAAGVLAK ZIJN OM MET DE BIM-METHODE TE WERKEN
BIM biedt voordelen voor elke bouwpartner, zowel tijdens de programma-, ontwerp-, uitvoerings- en exploitatiefase.
Een transparante en gecoördineerde samenwerking leidt voor elke partner tot een betere efficiëntie op het vlak van tijdswinst, kwaliteit, risico- en kostenbeheersing en onderhoud.
- Voor de architect, advies- en ingenieursbureaus (hierna samen “het ontwerpteam” genoemd) laat BIM toe om in een vroeg stadium fouten of ruimtelijke conflicten op te sporen (clashdetectie). Dit leidt tot kwalitatieve plannen. Bovendien laat het BIM-model toe om simulaties uit te voeren (bv. naleving normen brandveiligheid, bereiken energieprestatievereisten) en zodoende het ontwerp te optimaliseren.
- Voor de aannemer en onderaannemers laat een geoptimaliseerd ontwerp toe een correcte prijs te geven, de uitvoeringstermijn te beheersen en het aantal problemen op de werf te beperken. De aannemer werkt via het BIM-model immers steeds aan de hand van uniforme en actuele informatie. Als een bouwpartner een wijziging doorvoert in het BIM-model, dan zal dit meteen zichtbaar zijn. Men kan dan ook onmiddellijk inschatten wat de gevolgen zijn voor andere bouwelementen (autocorrectie).
- Voor de bouwheer geeft BIM de mogelijkheid om een totaaloverzicht van het bouwproject te hebben, zowel visueel als naar inhoud toe. Dit laat de bouwheer toe het programma en het budget beter te beheersen. Zo kan hij inzetten op het optimaliseren van de exploitatiekost en totale kost van de volledige levenscyclus van een project. Na oplevering ondersteunt het as-builtmodel het onderhoud en het gebouwbeheer.
VOORDELEN = EFFICIËNTIE VOOR ELKE BOUWPARTNER
TO DO: ANALYSEER BINNEN UW BEDRIJF WELKE ASPECTEN VOOR VERBETERING VATBAAR ZIJN EN FOCUS BIM DAAROP
In principe is BIM op elk type project toepasbaar. De hogere efficiëntiegraad die door middel van BIM behaald kan worden, is voor iedereen (onafhankelijk van het type project) een voordeel.
Het is wel zo dat men in het begin van elk project de cruciale vraag moet stellen: ‘met welk doel wordt in dit project BIM toegepast?’ Met andere woorden ‘wat zijn de objectieven van het werken met BIM?’. Dit kan bij het ene project (bijvoorbeeld een complex project) uitgebreider zijn dan bij het andere.
Het komt er op neer dat men bereid is te investeren in de voorbereiding (waar men het virtueel model opbouwt), om vervolgens van de voordelen te kunnen genieten.
De digitalisering in de bouwsector en de toenemende toepassingsmogelijkheden van software, verbreden het toepassingsgebied van BIM. Kleine projecten horen daar steeds meer bij.
TOEPASSINGSGEBIED = GROTE EN KLEINE PROJECTEN
TO DO: BEPAAL DE VOOROPGESTELDE DOELSTELLLINGEN VAN WERKEN MET BIM PER PROJECT
Een algemeen (samengesteld) BIM-model van een project is over het algemeen opgebouwd uit verschillende disciplinemodellen: bv. een model architectuur, een model stabiliteit en een model technieken. Deze disciplinemodellen worden apart gemodelleerd en samengebracht in een coördinatiemodel.
Sommige disciplines dienen verder (geometrisch) uitgewerkt te worden bij de uitvoeringsfase en vragen bijgevolg aanvullend modelleerwerk. Een aannemer die niet rechtstreeks betrokken is bij dergelijke disciplines kan echter deelnemen aan het BIM-proces zonder zelf te moeten modelleren. Het volstaat dat hij in staat is om de modellen te bekijken en te lezen aan de hand van een (gratis) viewer.
Een schilder, een parketplaatser of een stukadoor moet niet noodzakelijkerwijze modelleren om te kunnen genieten van de voordelen van BIM. Het volstaat dat hij een model kan lezen (meer in het bijzonder de hoeveelheden) en elementen kan extraheren uit het model, zodat hij de meetstaat kan invullen en zijn offerte kan opmaken.
Er zijn zodoende 2 groepen die bijdragen tot het welslagen van BIM: zij die moeten kunnen modelleren en zij waarvoor het volstaat om modellen te kunnen bekijken en hoeveelheden te lezen in het model.
MODELLEREN = NOODZAKELIJK VOOR DE BEPAALDE PARTIJEN
MODELLEZEN = NOODZAKELIJK VOOR IEDERE BETROKKEN PARTIJ
TO DO: MAAK DE OPTIMALE KEUZE IN FUNCTIE VAN DE ACTIVITEITEN VAN UW BEDRIJF
Moet men bepaalde voorzorgsmaatregelen nemen als men BIMT? Zo ja, hoe wordt dit concreet uitgewerkt?
De hoge graad van samenwerken in BIM veronderstelt dat vooraf tussen betrokken partijen een aantal duidelijke afspraken worden gemaakt.
Vandaag bestaat er echter nog geen wetgeving met betrekking tot het BIM-proces.
Het WTCB heeft wel referentiedocumenten (waaronder het Belgisch BIM-protocol en het Belgisch BIM-uitvoeringsplan) uitgewerkt, gebaseerd op een evenwicht tussen een ideaal BIM-proces en de praktijk. In het BIM-protocol zitten de essentiële contractuele afspraken en verwachtingen met betrekking tot de samenwerking in BIM vervat. Het BIM-uitvoeringsplan omschrijft hoe de afspraken van het protocol in de praktijk moeten worden uitgevoerd.
Wie neemt het initiatief tot de schriftelijke opmaak van bovengenoemde afspraken? In de praktijk zijn dit doorgaans de partijen die rechtstreeks met de bouwheer contracteren, de zogenaamde “projectpartners”. De andere partijen die contracten afsluiten met één van de projectpartners, sluiten zich nadien aan bij de gemaakte afspraken.
In functie van de contractvorm zal de initiatiefnemer ook variëren. Bij de geïntegreerde contractvorm, waar ontwerp en uitvoering op hetzelfde ogenblik wordt uitbesteed door de bouwheer, zullen alle betrokken partijen (architect, advies- en ingenieursbureaus en aannemers) van bij aanvang samenzitten. Bij de klassieke contractvorm, waar ontwerp en uitvoering op een verschillend tijdstip aan verschillende partijen worden uitbesteed door de bouwheer, zal het ontwerpteam in eerste instantie de afspraken uitwerken en deze later – indien nodig – afstemmen met de aannemers.
Om het BIM-proces in goede banen te leiden is het nodig dat een BIM-procesmanager wordt aangesteld door de projectpartners. Deze vertegenwoordigt eenieders belangen en zal op basis van de wensen en verwachtingen van de bouwheer (BIM-visie), de afspraken concreet uitschrijven. Een BIM-coördinator wordt eveneens aangesteld om de inhoud van eenieders aandeel te controleren en zal initiatief nemen om te remediëren, indien nodig.
Eenieder die betrokken is bij een bouwproces onderschrijft op één of ander ogenblik de voorgeschreven maatregelen.
VOORZORGSMAATREGELEN = NOODZAKELIJK OM DE EFFICIENTIE VAN HET BIM PROCES TE WAARBORGEN
TO DO: GEEN KOUDWATERVREES HEBBEN, DE VOORZORGSMAATREGELEN ZIJN DE TOEPASSING VAN DE OUDE VOLKSWIJSHEID “GOEDE AFSPRAKEN, GOEDE VRIENDEN”.
Als uw bedrijf activiteiten doet waar modelleren noodzakelijk is om te kunnen werken in BIM, dan dient het personeel dat zal modelleren een grondige opleiding te volgen.
Modelleren impliceert werken met specifieke software. De verschillende softwareleveranciers geven opleidingen. Om als bedrijf een eerste overzicht te krijgen van mogelijke opleidingen om te kunnen modelleren in BIM kan u alvast terecht op de website van CEVORA (www.cevora.be) en op BIMportal.be.
Indien modellezen voldoende is om als bedrijf mee te kunnen draaien in een project waar BIM wordt toegepast, dan is een basisopleiding voldoende.
U kan uw huidig personeel de vereiste opleidingen laten volgen. Het is dus niet per se noodzakelijk dat u nieuwe medewerkers aanwerft.
Indien uw bedrijf vooral prestaties uitvoert in onderaanneming voor één van de projectpartners, bespreek met hen uw intentie om te willen samenwerken in BIM. Zij zullen u zeker kunnen inlichten en/of begeleiden.
OPLEIDING = NOODZAKELIJK MAAR VERSCHILLEND IN FUNCTIE VAN MODELLEREN OF MODELLEZEN
TO DO: BEKIJK BINNEN UW BEDRIJF WIE IN AANMERKING KOMT OM OPLEIDING TE VOLGEN ZODAT U MEE KAN GAAN IN DE GROEIENDE EVOLUTIE VAN BIM
De communicatie verloopt via een centrale dataomgeving. Dit is een gemeenschappelijk online platform waarop de verschillende partners bestanden kunnen plaatsen, opvragen en projectinformatie kunnen delen.
In het Belgische BIM-referentieprotocol wordt dit de Common Data Environment (CDE) genoemd. Het platform kan verschillende systemen omvatten: een documentatiesysteem (Document Management System), een modellensysteem (Model Management System), een wijzigingssysteem (Configuration Management System), een probleemoplossend systeem (Issue Management System), een onderhoudssysteem (Asset Management System).
De beheerder van de CDE zal de partners voorzien van de nodige accounts met bijhorende toegangsrechten.
Elke inhoudelijke uitwisseling over het project gebeurt via het gemeenschappelijke platform.
COMMUNICATIE= VIA EEN GEMEENSCHAPPELIJK PLATFORM (CDE)
TO DO: EEN GOED BEHEER VAN DE TOEGANG TOT HET PLATFORM
BIM veronderstelt een investering in tijd en geld binnen uw bedrijf. Indien uw bedrijf mee modelleert, dan betekent dit dat noodzakelijke investeringen in software dienen te worden gedaan. Er is zodoende een opstartkost. Er is eveneens een project-specifieke kost bij BIM. Nochtans zou de totaalkost dezelfde moeten blijven (en op termijn zelfs dalen), vermits efficiënter wordt gewerkt.
Bepaalde software is meer geschikt voor de ene discipline dan voor een andere (bv. architectuur, stabiliteit, speciale technieken, facility management,…). Kies zodoende een geschikte software rekening houdend met de activiteiten van uw bedrijf. Een overzicht van software is hier terug te vinden.
INVESTERINGEN = NOODZAKELIJK MET TERUGWINNING (return) OP REDELIJKE TERMIJN
TO DO: INVESTERING DOEN OP MAAT VAN UW BEDRIJF
Taken en verantwoordelijkheden
Neen. Iedereen blijft instaan voor zijn eigen expertise en zijn opdracht. De architect is verantwoordelijk voor het ontwerp en controleert de uitvoering van de werken. Het advies- en ingenieursbureau zorgt voor bijzondere technische adviezen en berekeningen. De (onder)aannemer zorgt tot slot voor de concrete uitvoering van de werken.
TAKEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN = BEHOUD VAN DE BESTAANDE REGELS
TO DO: BIJZONDERE AANDACHT VOOR DE MELDINGSPLICHT IN HET KADER VAN DE NAUWE SAMENWERKING
Ja. Er is een verhoogde waarschuwings- en meldingsplicht. Veel beslissingen in het bouwproces met BIM worden in een eerder stadium genomen en het ontwerpproces zal dus verder gevorderd zijn alvorens de eigenlijke bouwwerken starten. Daardoor wordt informatie van de betrokken bouwactoren vroeger in het proces voor elkaar beschikbaar. Hoewel het geenszins de bedoeling is de basisverantwoordelijkheden van eenieder te wijzigen, is het voor de toepassing van BIM van belang dat alle bouwpartners en de opdrachtgever bijzondere aandacht schenken aan de meldingsplicht ten aanzien van elkaar. Bij de inschatting van deze verantwoordelijkheid moet rekening gehouden worden met de specialisatie en competenties van elkeen.
TAKEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN = BEHOUD VAN DE BESTAANDE REGELS
TO DO: BIJZONDERE AANDACHT VOOR DE MELDINGSPLICHT IN HET KADER VAN DE NAUWE SAMENWERKING
Het gebruik van BIM verandert in principe niets aan de bestaande aansprakelijkheidsregimes. Elke projectpartner werkt op zijn eigen (deel)model, dat vervolgens wordt gedeeld. Het Belgische BIM-referentieprotocol voorziet bovendien dat elke partner verantwoordelijk is voor de juistheid van informatie die hijzelf aanlevert.
Twee kanttekeningen hierbij:
-
- Indien alle partners in hetzelfde BIM-model werken, is er natuurlijk wel een verhoogd risico op gezamenlijke aansprakelijkheid.
- Indien u als partner ook BIM-procesmanager of BIM-coördinator bent, dan neemt u ook de verantwoordelijkheid op voor de goede uitvoering van deze functie. Het afsluiten van een bijkomende verzekering kan nodig zijn.
TAKEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN = BEHOUD VAN DE BESTAANDE REGELS
TO DO: BIJZONDERE AANDACHT VOOR DE MELDINGSPLICHT IN HET KADER VAN DE NAUWE SAMENWERKING
Intellectuele eigendomsrechten
Ja. BIM leidt niet tot andere regels op het vlak van intellectuele eigendom (in het bijzonder het auteursrecht). Wel vergt het werken met BIM extra aandacht vanuit de invalshoek co-creatie. Bovendien maakt de digitalisering het makkelijker voor eenieder om producten te vermenigvuldigen, te gebruiken en door te geven.
Om die redenen stelt het Belgische BIM-referentieprotocol een gedetailleerde regeling inzake intellectuele eigendom voor. De rechthebbenden behouden hun intellectuele rechten op hun eigen creaties. De andere projectpartners en de opdrachtgever krijgen enkel gebruiksrechten (geen eigendomsrechten) binnen de context van (het beheer van) het project. Ze moeten de creaties in ieder geval vertrouwelijk behandelen.
Elke projectpartner die creaties ter beschikking stelt, moet zelf ook garanderen de nodige toestemmingen te hebben verkregen van derden. Denk hierbij ook aan eigen werknemers of leveranciers, en wie ook die heeft meegewerkt aan een creatie die in het BIM-model wordt verwerkt.
INTELLECTUELE EIGENDOMSRECHTEN = BEHOUD VAN RECHTEN OP EIGEN CREATIE
TO DO: VERTROUWELIJKHEID NALEVEN VAN UITGEWISSLENDE CREATIES
In principe niet. Het Belgische BIM-referentieprotocol geeft immers beperkte rechten aan de opdrachtgever. Deze verwerft samen met de projectpartners het volledige gebruiksrecht om de creaties verder te exploiteren en eventueel bij te werken in de toekomst. Hij kan het slechts gebruiken in de context van het beheer van het project in kwestie.
Indien de opdrachtgever het eigendomsrecht wenst te verwerven om het model voor andere projecten te kunnen aanwenden, dan dient hij dit contractueel te bedingen en zal een vergoeding verschuldigd zijn.
INTELLECTUELE EIGENDOMSRECHTEN = BEHOUD VAN RECHTEN OP EIGEN CREATIE
TO DO: VERTROUWELIJKHEID NALEVEN VAN UITGEWISSLENDE CREATIES
Het Belgische BIM-referentieprotocol voorziet dat elke partner verantwoordelijk is voor de juistheid van informatie die hij aanlevert.
Nuttig hierbij is het (automatisch) toepassen van versiebeheer op de CDE. Hierbij worden de voorgaande versies van een bestand op de centrale dataomgeving bijgehouden met telkens de auteur en datum van delen. Zo kan worden nagegaan wie wat wanneer heeft overgemaakt en aangepast. Dit laat toe de aansprakelijke partij(en) aan te duiden. Vervolgens zou de BIM-coördinator van het project het initiatief kunnen nemen om de situatie te regulariseren.
FOUTEN = OP TE SPOREN VIA VERSIEBEHEER
TO DO: DE ONTVANGEN EN VERZONDEN BESTANDEN ZELF OOK ARCHIVEREN
CONFLICTENREGELING: Wat als afspraken niet worden nageleefd? Welke methode om conflicten te regelen?
Wie deelneemt aan een BIM-proces van een project engageert zich om de nodige discipline aan de dag te leggen om de afspraken na te leven. Bij schending van de afspraken zijn gerechtelijke procedures niet de meest aangewezen methode om uit het conflict te geraken.
Het regelen van conflicten op een minnelijke wijze verdient steeds de voorkeur. Vertrouwen is essentieel om de efficiëntie van het BIM-proces te waarborgen. Indien de betrokkenen er samen niet uit geraken, zijn er diverse vormen van alternatieve geschillenbeslechting die soelaas kunnen bieden. Men zou kunnen denken aan bemiddeling, het escaleren van de discussie naar een hoger niveau, …
BIM is niet alleen samen een project verwezenlijken, maar ook samen uit de problemen geraken.
CONFLICTEN REGELEN = SAMEN VOOR DE OPLOSSING ZORGEN
TO DO: STRIKTE DISCIPLINE BIJ WERKEN IN BIM